Msza św. trydencka (z łac. missa) zwana jest inaczej Mszą św. wszech czasów lub Mszą przedsoborową. Jako formę oficjalną przyjęło się używać nazwę zapisaną w dokumentach papieskich: Nadzwyczajna forma rytu rzymskiego. Msza trydencka wyłoniła się z przemian, które zachodziły w liturgii Eucharystii na przestrzeni starożytności i średniowiecza, zaś sformalizowana została podczas Soboru Trydenckiego. Podstawowe księgi liturgiczne tej wersji rytu rzymskiego zostały opublikowane z inicjatywy papieża św. Piusa V w roku 1568 brewiarz (Breviarium Romanum), a w 1570 roku mszał (Missale Romanum). Wersja mszy trydenckiej obowiązywała powszechnie do roku 1962, kiedy to Jan XXIII wprowadził do niej korekty. Ostatnie korekty do formy mszy przedsoborowej wprowadził Benedykt XVI 06 lutego 2008 r. zmieniając w niej formuły Liturgii Wielkiego Piątku.
Mimo reformy liturgii katolickiej dokonanej po Soborze Watykańskim II przez Papieża Pawła VI, msza trydencka nadal jest uważana przez Kościół katolicki za godziwą i ważną. W roku 1986 Jan Paweł II zadał wybranym kardynałom dwa pytania dotyczące mszy trydenckiej:
- Czy papież Paweł VI dał prawo biskupom do zakazywania celebracji Mszy Trydenckiej?
- Czy księża mają prawo do publicznych i prywatnych celebracji Mszy Trydenckiej bez ograniczeń, nawet jeśli biskup nie wyrazi na to zgody?
Według opinii 9 kardynałów ta msza nigdy nie została zakazana i żaden biskup nie może zabronić żadnemu katolickiemu księdzu jej odprawiania.
Msza trydencka rozpoczyna się modlitwami u stóp ołtarza. Przed uroczystą Mszą może nastąpić pokropienie wodą święconą (aspersja). Kapłan wraz z ministrantami odmawia fragmenty psalmu oraz spowiedź zakończoną odpuszczeniem zebranym grzechów powszednich. Dopiero wtedy kapłan podchodzi do ołtarza. Po odmówieniu modlitwy Aufer a nobis następuje prośba w języku greckim Kyrie eleison (śpiewana trzy razy po trzy wezwania) a po niej hymn Gloria in exelsis deo. Po hymnie odczytywane jest czytanie z listów apostolskich, następnie graduał i Ewangelia. Po odczytaniu Ewangelii kapłan głosi kazanie. Kazanie może zostać także wygłoszone przed lub po Mszy.
Podczas wyznania wiary wierni przyklękają w trakcie słów dotyczących wcielenia Chrystusa. Po wyznaniu wiary następuje ofiarowanie. W jego trakcie kapłan prosi Boga Ojca o przyjęcie ofiary mszy św. składanej jako wynagrodzenie grzechów. Potem następuje wezwanie Sursum Corda (w górę serca), a po nim modlitwa dziękczynna zakończona hymnem Sanctus. Po hymnie rozpoczyna się najistotniejsza część mszy czyli kanon. Odmawiany jest przyciszonym głosem i zaczyna się od wspomnień: całego Kościoła, Przyjaciół i Parafian oraz Wszystkich Świętych. Kapłan prosi Boga o przyjęcie ofiary, po czym następuje konsekracja chleba czyli przemienienie go w Ciało Chrystusa, zaś konsekracja wina przemienia je w Krew Chrystusa. Słowa konsekracji wypowiadane są szeptem. Po konsekracji chleba i wina następuje każdorazowo przyklęknięcie kapłana, podniesienie postaci konsekrowanej i ponowne przyklęknięcie.
Potem kapłan wspomina mękę Pańską i nawiązuje do ofiar Abla, Abrahama i Melchizedeka. Modlitwę Ojcze Nasz odmawia sam kapłan, po czym następują trzy modlitwy poprzedzające komunię kapłańską. Po odśpiewaniu Agnus Dei (Baranku Boży) kapłan pokazuje wiernym komunikant i następuje komunia. Wierni komunię przyjmują zawsze na klęcząco. Msza kończy się słowami Ite, missa est i błogosławieństwem. Po nim zaś jest odczytywana tzw. Ostatnia Ewangelia (jest to przeważnie początek Ewangelii św. Jana mówiący o wcieleniu Słowa Bożego).
Efektem zmian wprowadzonych po Soborze Watykańskim II było gruntowne zreformowanie mszału. Nowa liturgia Mszy św. różni się od dotychczasowej m.in.:
- zmianą ustawienia kapłana – we mszy trydenckiej kapłan stoi przed ołtarzem, zwrócony twarzą wraz z wiernymi w kierunku krzyża i przodem do tabernakulum,
- zmianą aranżacji ołtarza – we mszy trydenckiej w ołtarz są wmurowane relikwie świętych. Jest on przykryty trzema obrusami na których znajduje się 6 świec.
- dopuszczeniem do stosowania w liturgii języków narodowych,
- usunięciem dawnych modlitw ofiarowania,
- skróceniem rytów pokutnych,
- zredukowaniem ucałowań ołtarza – we Mszy Trydenckiej kapłan zawsze całuje ołtarz gdy odwraca się do ludu,
- wprowadzeniem wspólnego odmawiania modlitwy Ojcze Nasz,
- wprowadzenie zmian w obrzędzie Komunii św.
Od 14 września 2007roku Kapłani rzymskokatoliccy. nie muszą już mieć upoważnienia biskupa do publicznego odprawiania Mszy w rycie przedsoborowym.
opracowała: DG